Размер шрифта
A- A+
Межбуквенное растояние
Цвет сайта
A A A A
Изоображения
Дополнительно

Вырабы з драўніны

Бондарства – выраб драўлянага посуду з клепак. Клепкi (падоўжаныя трапецападобныя цi акруглыя планкi) апрацоўвалi на варштаце з дапамогай струга, гэбля i гэблiна. У залежнасцi ад функцыянальнага прызначэння бондарныя вырабы можнападзялiць на групы: 1) посуд для вады i вадкiх рэчаў (транспартная бочка, кадушка, вядро, бiклага, конаўка) 2) посуд для захавання сельскагаспадарчых прадуктаў (бочка, кадзь, кубелец, кадушкi) 3) посуд для бытавых патрэб (кубел для адзення, жлукта, цэбар, дзяжа, даенка, маслабойка) 4) меры емiстасцi: бочка, карэц, осьмiна, чарнец.

Абручы рабілі на варштаце з дапамогай струга і нажа, гнулі на спецыяльнай калодзе — гбале, ці бабе. Днішча размячалі цыркулем. Уторны паз для мацавання днішча выпілоўвалі заторам, які меў лакальныя асаблівасці ў форме і канструкцыі. Найбольш старажытны спосаб — сцягванне бочак абручамі рознай велічыні з дапамогай нацягуша і чакухі; пазней выкарыстоўвалі таксама вяроўкі ці ланцугі, якія намотваліся на кола (па тыпу лябёдкі), кліны і лісічкі (драўляныя зажымы).

Важным у бандарнай справе было выкарыстанне той ці іншай драўніны: народныя майстры ўлічвалі пароду дрэва, яго стан, вільготнасць, умовы росту, сезон нарыхтоўкі. Адной з самых каштоўных парод быў дуб. З яго выраблялі бочкі і кадкі пад квас, сок, грыбы, гародніну; пры гэтым апрача трываласці і даўгавечнасці пасудзін мелася на ўвазе і здольнасць драўніны надаваць прадуктам спецыфічны смак, садзейнічаць працэсам квашання. З дубу рабілі таксама вёдры для студні, біклагі, барылкі, кубельцы і дзежкі; у дзежках дубовая клёпка нярэдка чаргавалася з сасновай ці яловай. З сасны найчасцей рабілі цэбры, балеі, жлукты, кублы, часам — бочкі і кадзі. Пры вырабе даёнак, боек, вёдзер аддавалі перавагу елцы, драўніна якой больш цвёрдая і менш успрымальная да вільгаці. Асіна і вольха больш прыдатныя для мер ёмістасці, пасудзін пад збожжа, кублаў для адзення. З асіны рабілі бочкі пад капусту. Абручы для посуду выраблялі звычайна з ляшчыны і дубу, радзей з елкі. Пры вырабе біклаг, барылак, вёдзер нярэдка выкарыстоўваліся жалезныя абручы, зробленыя мясцовымі кавалямі, аднак жалезныя элементы (абручы, ручкі, вушкі) часцей адносіліся да гарадскіх вырабаў.

Беларускія майстры, дасканала валодаючы бандарным інструментам, тонка адчувалі пластыку дрэва. Ведаючы разнастайныя якасці пэўных парод, яны ўмела выкарыстоўвалі іх пры вырабе розных відаў посуду. Майстар-бондар падыходзіў да кожнага традыцыйнага элемента асэнсавана і рабіў усё трывала, з густам. Функцыянальная мэтазгоднасць і канструкцыйны рацыяналізм, лаканізм ліній і форм, сціпласць аздаблення — адметныя рысы, што вызначалі жыццёвую сілу народнага рамяства. Без пісьмовых нарматываў і інструкцый народныя майстры інтуітыўна прытрымліваліся аптымальных параметраў (сучасныя патрабаванні Дзяржстандарта заснаваны на выніках шматвяковай практыкі народнага рамяства). Параўнанне з археалагічным матэрыялам (з раскопак старажытных Бярэсця, Полацка, Мінска, Гродна) не выяўляе істотных адрозненняў у тэхналогіі бондарства і сведчыць аб трываласці і пераймальнасці вытворчых традыцый.

У 19 — пачатку 20 ст. вылучаліся асобныя раёны, дзе бондарства набыло найбольш шырокае развіццё і як саматужны промысел з'яўлялася важнай падмогай у сялянскай гаспадарцы (Барысаўскі, Горацкі, Клімавіцкі, Сенненскі, Слуцкі паветы). Сваю прадукцыю бондары збывалі на месцы або везлі на бліжэйшыя рынкі і кірмашы. Мноства бандарнай клёпкі звозілася да рачных прыстаней і па Нёмане, Бугу, Заходняй Дзвіне вывозілася за мяжу; тутэйшая дубовая клёпка, вядомая пад назвай «мемельская» лічылася адной з лепшых у Еўропе, яе ахвотна куплялі прамыслоўцы Германіі, Францыі і іншых краін.

Сталярства - гэта самая распаўсюджаная галіна вытворчасці па вырабе хатняй маёмасьці - шэрагі, лавак, куфраў, сталоў, зэдлічкаў і крэслаў, паліц для посуду, ложкаў, акрамя гэтага аконных рам, рамак для вулляў, драўляных частак барон і плугоў. Адна з найважнейшых умоў сталярнай, адзначанай яшчэ ў цэхавых статутах, - выраб вырабаў без адзінага цвіка з дапамогай сталярных злучэнняў на ляплю.

Як асартымент вырабаў столяраў, так і іх інструмент, якім яны карысталіся быў ​​досыць разнастайным. Ад старажытных гармат, такіх як: сякера, цясло, стамеска, малаток, свердзел і да т.п., у больш позніх - сталярны станок, гэбель, фуганак. Круглявыя вырабы (калоны для цэркваў і крылец, дэталі калаўротаў, Верацеі, дзіцячыя цацкі) столяры выточвалі на простым такарным станку - коловоротци. Для вымярэння выкарыстоўвалі розмиряч, кутнік, отримач. З з'яўленнем на вырабах жалезных дэталяў з'явіліся рознага дыяметра гаечныя ключы.

Фотоматериалы

Разделы сайта